Yoga Tarihi, Felsefesi ve Pratiği – II

Yoga Tarihi

Bu yazının ilk bölümünü okumak için tıklayınız.

Yazar:  R. Sovik ve A. B. Bhavanani

Çevirmen: Deniz Yılmaz

Yoga Tarihi, Felsefesi ve Pratiği – II

Benliğin Vedantik Modeli

Yoga, içe dönük bir yolculuktur ve insan karakterini merkeze alan bir yönelimdir. Shankaracharya boyunduruğundaki keşiş Sadananda tarafından 15. yüzyılda yazılan Vedantasara (Vedanta Özü) metni, insan deneyiminin öz-benlik etrafında şekillenen beş basamağını anlatır (Nikhilananda, 1931). Bu basamaklar, saf farkındalığı gizleyen örtü ya da kılıf (kosha) görevi görür. Yoga pratiği ilerledikçe, bu basamakların her biri aşamalı olarak bütünleşir ve dönüşür.

Fiziksel Kılıf ya da Varoluşun Anatomik Boyutu (Annamaya Kosha)

Vücut kişiliğin en görünür yanıdır. Besinle (anna) dolu olan form, kendini ilk bu şekilde gösterir. Buna karşın, vücudun fiziksel görünüşü sürekli bir değişim hâlindedir ve dört temel iç güdü tarafından şekillendirilir: yemek, cinsellik, uyku ve korunma dürtüsü. Bu nedenle, bir diyet uygulamak, sağlıklı uyku düzenleri geliştirmek ve fiziksel dinlenme dönemlerini geliştirmek yoga yaşam tarzının önemli unsurlarıdır.

Altı tür temizlik pratiği (shat kriyas), beden sağlığının ve mutluluğunun korunmasına yardımcı olur. Fiziksel artığın (mala shuddhi) temizlenmesine yardımcı olduğu kadar, üstü kapalı kalmış diğer artıkların da (nadi shuddhi) temizlenmesinde önemli bir rol oynar. Bu altı pratik, dhauti (mide temizliği), basti (bağırsak temizliği), neti (geniz temizliği), nauli (karın temizliği), trataka (bakış) ve kapalabhati’den (iskeletteki enerji temizliği) oluşur (Bhatt, 2004). Shat kriyas’ın, basit bir temizleme tekniği olmadığı gibi vücut mekanizmasını duygusal ve zihinsel tıkanıklıklardan temizlemek için de kullanıldığını unutmamak gerekir. Detoks sürecinde bunlar, pozitif ve iyileştirici bir enerji akışına olanak sağlar. Böylece vücut ve zihnin arınmasında, aktifleşmesinde ve yeniden yapılandırılmasında güçlü bir sinerjist (görevdaş) rolü oynar.

Yoga duruşları, annamaya kosha’yı terbiye etmek için en çok tercih edilen pratikleri içeren Patanjali’nin sekiz basamağından üçüncüsüne odaklanır. Geçtiğimiz yüzyılda asana pratiği, çeşitli öğretim tekniklerinin etkisiyle oldukça hızlı gelişti. Bununla birlikte, duruşun temel unsurları aynı şekilde işler: zincirleme hareket biçimleri (vinyasa krama), pozda sadeliğe, nefes akışı ve fiziksel hareketin uyumuna ve sürekli zihin-beden farkındalığına yönlendirir (bkz. Şema 2.2.).

Hayat Enerjisinin Kılıfı ya da Varoluşun Psikolojik Boyutu (Pranayama Kosha)

Tıpkı demir talaşların manyetik alandan etkilendiği gibi, vücudun da bir hat boyunca uzanan iç enerjiden (prana) etkilendiği söylenir. Bu enerjiden oluşan kılıf, fiziksel bedenin içindedir ve derindir. Kılıf, çoğunlukla zihin ve beden arasındaki ortak alan olarak tanımlanır ve ikisini bir arada tutan, böylece hayatı besleyen ve düzenleyen bir güçtür. Prana yalnızca basit, mekanik bir güç değil aynı zamanda vücudu ve zihni canlandıran bir güçtür. Her hareket ve söylem onun varlığının kanıtıdır. Pranayama Kosha’ya nefes yoluyla ulaşılır ve bu çalışma iki bölüme ayrılır: nefesin temel mekanizmasını tamamen anlamaya yönlendiren nefes çalışması ve pranayama, yani prana’nın (hayat) düzenlenmesi ve gelişimidir. (bkz. Şema 2.3.)

Pranayama’nın klasik teknikleri, pratiğin en güçlü unsurlarıdır ve Patanjali’nin sekiz basamağının dördüncüsünü temsil etmektedir. Patanjali’nin yorumcusu Vyasa, pranayama’dan üstün bir sadelik olmadığını, pürüzleri yok ettiğini ve bilginin ışığının parlamasını sağladığını dile getirmektedir (Aranya, 1983, s. 243). Pranayama pratiği, görünür enerji alanlarının farkındalığını sağlar. Örneğin, önemli bir pranayama pratiği olan nadi shodana, nefesin değişen yapısına dikkat çeker ve geniz döngüsü iki burun deliği arasında akar. Gündüz ve gece boyunca, nefes bir delikten diğerine akar (Bhavanani, 2007). Bu akışın düzenlenmesi yoluyla, günlük işleyişin birçok unsurunu ve ruh hâlini olumlu etkilediği düşünülmektedir.

Pranik enerji akışı aynı zamanda nöromusküler bloklar olan mudralar ve bandhalar’ın kullanımıyla da düzenlenir. Hatha yoga mudraları, enerji akışının enerji kanallarına (nadiler) yönlendirilmesi yoluyla, enerjinin bilinçli kontrolünü sağlar. El, ayak, vücut ve baş ile yapılan sayısız jest, psikofizyolojik enerjinin bilinçli bir şekilde düzenlenmesine imkân tanır. Ek olarak, jalandhara (jugular), uddiyana (karın) ve mula (anal) adı verilen üç kilit bandha, belirli pranayama tekniklerinin pratiğiyle bir araya gelir, toraks-abdomin-pelvik çukurlarındaki kontrolsüz baskının gelişimini önler. Aynı zamanda, enerjinin omurga hattındaki akışı sağlamaya ve meditasyonda derinleşmeye yardım ettiği için bu kilitlerin ruhsal değerleri de vardır.

Bilinçli Zihin ya da Varoluşun Psikolojik Boyutu (Manomaya Kosha)

Nefes, bilinçli zihinden (manas) daha derindir. O, iç deneyimin yansıtıldığı bir zihin ekranıdır. Manomaya Kosha izlenimlerini dış dünyadan alır. Aynı zamanda dış eylemler için koordinatör görevi görerek dünyayı tek elden yönetmeyi, tek başına adım atmayı ve güçlü bir hitabet becerisini mümkün kılar. Manomaya kosha zihinsel bağlantılar kurar, hatıralara bilinç getirir, onların sürecin dışına taşınmasını sağlar ve keyif için hayal ürünlerini kişiye sunar. Böylece, insan deneyimindeki düşüncelerimizin büyük bir çoğunluğu bilinçli zihne yansır.

Ancak, kişiliğin bu basamağının fonksiyonu sınırlıdır. Çoğuna göre, bu basamakta beynin işleyişi otomatiktir ve alışkanlık hâline gelmiştir. Değer algısına ulaşamaz. Zihnin günlük kullanımıyla dünyevi olayları kapsamlı bir şekilde sınıflandırırken değerlerini belirleyemeyebiliriz.

Bilgelik ve Sezgi’nin Kılıfı ya da Varoluşun Entelektüel Boyutu (Vijnanamaya Kosha)

İsmi bir sonraki koshadan türeyen “vi-jna” kökü, “fark etmek, doğru bilmek, anlamak” anlamına gelir. Farkındalık, konsantrasyona doğru derinleştikçe, kişinin kendiyle ve dünya ile olan ilişkisini daha açık hâle getirir ve doğru bir dünya görüşüne ulaşmasını mümkün kılar. Yoga pratiği ve özellikle Patanjali’nin ilk iki basamağı, bu vizyonla uyumlu hâle gelmeye yardımcı olur. Vijnanamaya Kosha basamağına gelindiğinde, bilinçli zihni duygusal heyecandan daha derin ve huzurlu bir farkındalık seviyesine götürmesi alışıldık bir his değildir.

Yoganın en belirgin özelliği, insan zihninin bir iç enstrüman olduğunun farkına varmaktır. Zihin, deneyim (bhoga) ve bilincin (apavarga) huzurlu bir şekilde açığa çıkarılmasını sağlar. Zihnin özelliği “farkındalık” olarak çevrilen, buddhi olarak adlandırılan belirli bir bilinç seviyesine ulaşabilmesidir. Buddhi’nin işlevi, yoga yoluyla rahatlayarak ve meditasyon yöntemlerinin yardımıyla uyandırılır. Bu pratikler yoluyla farkındalık, kişinin kendisine döndürülerek görüldüğü gibi kişinin bedeninin, nefesinin ve günlük zihninin içinde bulunduğu karanlıktan çıkarılması yoluyla genişletilir. Sonunda kişinin bilincini, “kendi farkındalığının farkındalığına” yönlendirir (Gitananda, 1976).

Şema 2.2. Asana– İşlevsel Sınıflandırma

Şema 2.3. Klasik Pranayama

Mutluluk Kılıfı ya da Varoluşun Evrensel Boyutu (Anandamaya Kosha):

Örtü görevi gören önceki dört kılıf adını Sanskrit dilinde “mest olmak” ya da “mutluluk” anlamına gelen ananda’dan alır. Kişiliğin en güç algılanan ve günlük hayatın dikkat dağıtıcı unsurlarının çok ötesinde bir bilinç hâlini yansıtır. Mutluluk verici olarak tanımlanır çünkü meditasyon süreci belirli bir incelik noktasına ulaştığında, zihnin derininde birikmiş duyguları açığa vurduğu ve kendiliğinden keyif ve mutluluk verdiği söylenir (Nikhilananda, 1931).

Dil, bu basamakta deneyimlenmesi güç bir unsur olabilir. Sessizliği deneyimlemeye yönlendiren gerçek, daha önceden deneyimin bilinmeyen ve gözlemlenmemiş yönlerini keşfetmeye olanak sağlar. Bununla birlikte, asana dersleri arka planda müzik olmadan işlenir, yönergeler minimum düzeyde tutularak itina ile anlatılır ve ilgi öz-gözlemin sessiz aktivitesine yol gösterir (Anderson ve Sovik, 2000).

Varlığın Özü (Atman)

İç dünyanın merkezinin birçok yoga metninde anlatıldığı ve övüldüğü üzere söylemin ile sözcüklerin çok ötesinde olduğu söylenir. Örneğin, Bhagavad Gita’da öz-aydınlanmanın keyif kaynağı olduğu ve “zorluklar yaşasa da sarsılmayan” bir basamak olduğu söylenir (Schweig, 2007). Katha Upanishad’da “hayat gücü her şeyi canlandırır” olarak tanımlanır (Tigunait, 2008, s.129).  Mundaka Upanishad ise “benlik, iç ve dış dünyanın tümünü kaplar… Bu mükemmel ve katışıksızdır” der (Swami Rama, 1990, s.83). Bu gibi örnekler yoganın doğasının, sağlığın, huzurun ve refahın ebedi özünü açığa çıkarmak olduğunu bir kez daha vurgularlar.

Tantra Yogasının Pratiği

Günümüzde yoga sınıflarında yapılan ve modern yoga metinlerinde sözü geçen pratiklerin çoğu tantrik yoga geleneğinden türemiştir. Tantranın temel inançlarına göre genellikle sofu (püriten) okullarda anlatıldığı gibi beden kavramı, aydınlanma yolunda bir engel yaratmaz (Goswami, 1999, s. XIII). Tinselliğin hayattan vazgeçme ile bağdaştırılan görüntüsünün aksine, ilkel tantrik üstatlar hatha yoganın gelişimi için kaynak olarak katkı sağlayacak pozitif bir fiziksel farkındalık geliştirmişlerdir. Vücut, kişinin kendini gerçekleştirmesini sağlayan bir araç olarak tasarlanmış ve bu yüzden tinsel pratikle tamamen bütünleşmiştir.

Tantra, hayatın tüm olgularından gelişen bir prensiptir ve doğanın yaratıcı döngüleri, vahşi hayatın etkileşimi, iklim değişikliği, galaktik enerjilerin güçleri, yaşayan canlıların doğumu ve beslenmesi ile bilincin merkezde olması birbiriyle bağlantılıdır. Kişi, bu geniş yaşam ağında yerini bulabilmek için, önce kendi içine bakmalı ve iç gözüyle bütünü görmelidir.

Zihin ve beden arasındaki etkileşim, yaşamın bütüncül doğasının bir örneğidir. Birbirini etkilediği ve ayrılamaz olduğu anlaşılan zihin ile beden, gitgide popüler kültürün içine işlemiştir. Birinin işlevinde iyileşme gerçekleşebilmesi için, diğerinde denge ve iyileşme olmalıdır.

Ayrıca, evrenin işleyişini yöneten güçler ve bireyin işlevlerini yönetmesini sağlayan güçler aynıdır. Bu durum iyi bilinen Sanskrit dilindeki bir önermede, yatha brahmande tatha pindande, yani “dışarıda evren olarak var olan gerçeklik, içeride insan olarak yer alır” şeklinde açıklanmıştır.

Tantranın temeli, içsel dönüşümdür. Pratisyenler sağlıklarını geliştirmek, içlerindeki güce ulaşmak ve ruhsal huzuru uyandırmak için kendilerini değiştirmeye çalışırlar. Tantra pratisyeni, bunun için hâli hazırda var olan enerjiyi (prana) kullanarak, uyuyan ve bastırılmış enerjiyi (kundalini) uyandırmaya çalışır. Bundan sıklıkla “kundalini uyanışı” olarak bahsedilirken, insanın potansiyelinin ve büyümesinin uyandırılması ile eş değer olarak ifade edilebilir.

Uyanışın gerçekleştirilmesi için kullanılan yöntemlerin birçoğu daha önce bahsetmiş olduğumuz basamaklardan ortaya çıkar. Fiziksel yoga (asana), pranayama egzersizi, geri çekilme hissi, konsantrasyon, tefekkür ve meditasyon yoga pratiğinin tantrik modelinde önemli bir yer oynar. Şüphesiz hem Patanjali hem de Shankaracharya tantra yoga geleneği ile kendilerini tamamen tanımışlardır. Bütün bunlara ek olarak tantra; dini ifade, mantra bilimi, ritüel ve hatta yöresel otları yoga metodolojisinin geniş çerçevesinde kullanarak, diğer pratikleri geniş bir ölçüde bütünleştirir.

Belki de tantranın bazı ortamlardaki cinsel pratikle bağlantılı olarak geliştirilebildiğinden bahsetmekte yarar vardır. Tantra cinsel yaşamı reddetmese de bilinçsiz cinsel arayıştan uzaktır. Tantranın insan hayatı ve tinselliğin bütün boyutları için kapsamlı bir vizyonu vardır.

Tantrik Pratiğin Mimarisi

İnsan kişiliğinin tantrik görüntüsü, içsel enerjilerin uyumu ve dağılımı etrafında bir araya gelir. Bu enerjilerin kesişim noktaları, omurga boyunca uzanır. Böylece omurga dikkatin toplandığı asıl noktayken, kollar ve bacaklar eklenti görevi görürler. Enerjiler, merkezdeki basamaktan vücut ve zihin kompleksine dağılır. Hem vücuttaki enerji kanalları (nadiler) hem de enerjiler görünemez. Bu enerjiler yoga pratiği boyunca insan bedeninin işleyişine katkı sağlayan incelikli bileşenlerdir.

Enerji kanalları, yani nadilerin kesişim noktaları fiziksel zorluklar ve bezeler için temel destek görevi görür. Örneğin, marma sthana denilen kesişim noktaları birçok eklemin merkezinde bulunur. Masaj terapisi için odak noktası, yoga serilerindeki duruşların dikkat merkezini ya da meditasyona yönelik konsantrasyonun yörüngesini oluşturabilirler.

Omurga boyunca uzanan enerji kesişim noktaları öncelikli öneme sahiptir. Bu kesişim noktaları, çakralar olarak adlandırılırlar. Kelime anlamı olarak çakra, “tekerlek” anlamına gelir ve her çakra birçok unsurun bir arada çalışmasından oluşmaktadır. Psikolojik ve fiziksel zorluklarla çevrildiğinde zihin merkez görevi görür. Omurga boyunca uzanan bu tekerleği andıran enerji vorteksleri, öz-farkındalığa teşvik etmenin yanı sıra geniş bir ölçüde meditasyon egzersizlerini de kuvvetlendirirler.

Bu enerji sistemlerine göre tantranın pratik amacı, kişinin içinde uyuduğu söylenen potansiyelini uyandırmaktır. Bu uyuyan beceriler uyandırılarak enerjilerinin yüksek hedeflere yönlendirilmesi tantra pratiğin amacıdır. Örneğin, omurganın tabanında bulunan enerjilerin paylaştığı ortak tema hayatta kalmaktır. “Uyandırıldıklarında” güvenlik ve istikrar hissi verirler. Uyanış daha önce tanımladığımız pratiklerin bir araya getirilmesi ile gerçekleşir.

Omurga tabanının üzerinde yer alan ikinci çakranın enerjileri, daha gelişmiş konulara hizmet eder. Hoşlanılan ya da hoşlanılmayan şeyler, hazlar ve bunlarla bağlantılı olarak acılar hakkında farkındalık yaratır. Bu pratiğin tek amacı, ağırbaşlılık geliştirmektir. Böylece, benzer bir şekilde, kökten omurga boyunca kafanın tepesinde bulunan taç çakraya kadar her bir çakranın uyanışı için daha çok ilkel işlevlerinin bütünleşmesi ve yaratıcı ve iç güdüsel becerilerin gelişmesi gerekmektedir (bkz. Tablo 2.3.).

Nadilerin uzunluğu Hatha Yoga Pradipika’da 72.000, Prapanchasara Tantra’da 300.000 ve Shiva Samhita’da 350.000 olarak kaydedilmektedir. (Saraswati, 1985). Ancak ilkel nadilerin sayısı 10-14 arasındadır. Bunlara bağlı olarak, bu üçünün belirli bir öneme sahip olduğu bütün kaynaklarca kabul edilir: Bunlar omurga boyunca spiral şeklinde, yukarı doğru burnun altında burun deliklerinin buluştuğu üst dudağa doğru uzanmaktadır. Pingala olarak adlandırılan nadi, sol burun deliğinin altında bulunur; eril enerji ve dış eylemlerle ilişkilidir. İda olarak adlandırılan nadi ise sol burun deliğinin altında bulunur; dişil enerji ve iç eylemlerimizle ilişkilidir. Enerji akışı “keyifli zihin” anlamına gelen ve sushumna olarak adlandırılan burun merkezinde biter. Böylece, yogaya özgü konsantrasyon pratiği geliştikçe ida ve pingala bir araya gelir ve pratisyen büyük bir haz ve keyif yaşar.

Tantra Yogası Okulları

Önceden de belirttiğimiz gibi, tantra yoga pratikleri klasik yogayla önemli derece örtüşür. Özellikle iç tantra pratikleri, mantra olarak adlandırılan seslerin etrafında şekillenir. Bu sesler, meditasyonu destekleyici bir rol oynarken, dikkat dağıtıcı enerjileri uzaklaştırır. Mantra bilimi oldukça kapsamlıdır ve mantraların devamlı tekrar edilmesiyle oluşur. Ayrıca tantra, diğer pratik okullarının çeşitliliğinden doğmaktadır. Tıpkı hatha yoga gibi svara yoga, kundalini yoga, mantra yoga ve laya yoga da tantra altında buluşur.

Sonuç

Yoga pratiğinin kapsamı ve felsefi çerçevesi başlangıçta birçok öğrencinin fark ettiğinden çok daha geniştir. Bu bölüm yalnızca binlerce yıldır yapılan pratiklerin, keşiflerin ve öğretilerin önemli kısımlarının temel konularını ele almıştır. Bununla birlikte, bir göz atmak yardımcı olacaktır. Bu metin, yoganın sağlığı güçlendirmeye ve iyileşmeyi kolaylaştırmaya yönelik becerisinin, temelde insan ilişkilerinin derinlemesine ve sistemli biçimde anlaşılması sayesinde ortaya çıktığı iddiasını desteklemektedir.

Geçtiğimiz birkaç yılda, yoga dünya çapında muazzam bir seviyeye ulaşmış ve şimdi multi-milyar dolarlık bir sektör hâline gelmiştir. Günümüzde var olan pek çok popüler yoga yaklaşımı, Tablo 2.4’te Amerika ve Hindistan’da bulunan yoga okulları stilleri ile beraber sıralanmıştır.

Zaman geçtikçe yoga daha geniş bir kitleye ulaşmaktadır. Bu süreç Amerika’da ise biraz daha hızlı gerçekleşmektedir. Sağlık Hizmetleri Milli Merkezi’nin raporuna göre yetişkinler arasında yoganın yaygınlaşması %5.1’den (2002), %9,5’e (2012) ulaşırken (p<0,5), bu rakam 65 yaş üstü yetişkinlerde neredeyse üç katına ulaşmıştır (%1,3-%3,3, sırasıyla). Yoganın kullanımı çoğunlukla 18-44 yaş arası yetişkinler arasında yaygınken, bu oran %6,3’den (2002), %11,2’ye (2012) yükselmiştir (p<0,5) (Walker, 2015).

Milli Sağlık Enstitülerinin bir parçası olan Tamamlayıcı ve Bütünleştirici Sağlık Merkezi’nin (NCCIH) yöneticisi Dr. Josephine Briggs, sağlık hizmetleri alanındaki trendlerin kendisiyle yapılan röportajda stabil kalmaya yatkın olduğunu, bu yüzden yoganın bu kadar hızlı gelişmesinin kayda değer olduğunu belirtmiştir. Briggs, yoganın hâkimiyetinin büyük ihtimalle ağrı yönetimi üzerindeki rolü nedeniyle (özellikle iskelet kası ağrısında) geliştiğini, sağlık hizmetleri çalışanları için önemli bir farkındalık alanı olduğunu belirtmiştir (Walker, 2015).

Herhangi bir yaklaşımdaki öğrencilerin, bunu kendi ayakları üzerinde durarak ne ölçüde doğrulayacağı, bir öğretinin pratik ölçütler içerisindeki faydası açısından önemlidir. Diğeri ise yoga türünün ve pratiğinin ne ölçüde dikkatlice keşfedilmesi ve bilgece birleştirilmesi ile ilgilidir. Sonuç olarak, burada açıklandığı gibi, yoga ile ilgili iddialar, klinik gözlemler ve denetimli deneyler aracılığıyla ayrıca sorgulanmaktadır. Gözlem ve içebakış uzun süredir yoga pratiğinin merkezinde olduğu için, belki de bu araştırmalar Doğu ve Batı tarafından geliştirilen terapötik (tedavi edici) basamakların bilgece kullanıldığı bir dünyayı tasavvur etmemize olanak sağlayacaktır.

Tablo 2.3 Çakralar ve insan vücuduyla ilişkileri

Kaynakça

Anderson, S. & Sovik, R. (2000). Yoga: Mastering the basics. Honesdale, PA: Himalayan Institute Press.

Aranya, H. (1983). Yoga philosophy of Patanjali. Albany, NY: State University of New York Press.

Bhatt, (2004). The Forceful yoga: Being the translation of Hathayoga-pradipika, Gheranda-samhita and Siva-samhita (P. Singh, R. Bahadur, & S. C. Vasu, Trans.). New Delhi, India: Motilal Banarsidass Publishers.

Bhavanani, A. B. (2007). Swarodaya vigjnan: A scientific study of the nasal cycle. Yoga Mimamsa, 39, 32–38.

Bhavanani, A. B. (2008). A primer of yoga theory. Pondicherry, India: Dhivyananda Creations.

Bhavanani, A. B. (2013). Yoga chikitsa: Application of yoga as a therapy. Pondicherry, India: Dhivyananda Creations.

Bhavanani, M. D. (2012). The history of yoga from ancient to modern times. Pondicherry, India: Satya Press.

Bryant, E. (2009). The yoga sutras of Patanjali. New York: North Point Press.

Feuerstein, G. (1996). The Shambala guide to yoga. Boston, MA: Shambala Publications Inc.

Feuerstein, G. (2001). The yoga tradition: Its history, literature, philosophy, and practice. Prescott, AZ: Hohm Press.

Feuerstein, G. (2003). The deeper dimension of yoga theory and practice. Boston, MA: Shambala Publications Inc.

Giri, G. S. (1976). Yoga: Step-by-step. Pondicherry, India: Satya Press.

Giri, G. S. (1999). Ashtanga yoga of Patanjali. Pondicherry, India: Satya Press.

Goswami, S. S. (1999). Laya yoga: The definitive guide to the chakras and kundalini. From the preface by G. Feuerstein. Rochester, VT: Inner Traditions.

Nikhilananda, S. (1963). The upanishads (abridged). New York: Harper Torchbooks.

Nikhilananda, S. (1931). Vedantasara. Almora, U.P., India: Swami Vireswarananda, Advaita Ashram.

Panikkar, R. (1977). The vedic experience. New Delhi, India: Motilal Banarsidass.

Rama, S. (1990). Wisdom of the ancient sages: The mundaka upanishad. Honesdale, PA: Himalayan Institute Press.

Saraswati, S.S. (1999). Four chapters on freedom. (Commentary on yoga sutras of Patanjali). Munger, India: Bihar School of Yoga.

Saraswati, S. M., & Saraswati, S. S. (1985). Hatha yoga pradipika. Munger, India: Bihar School of Yoga.

Schweig, G. (2007). The bhagavad gita. New York: HarperCollins Publishers.

Tigunait, R. (2008). The pursuit of power and freedom: Katha upanishad. Honesdale, PA: Himalayan Institute Press.

Tigunait, R. (2014). The secret of the yoga sutra: Samadhi pada. Honesdale, PA: Himalayan Institute Press.

Venkatesananda, S. (2007). The supreme yoga: Yoga Vashishta. Delhi, India: Mothilal Banarsidass.

Walker, M. (2015, February 11). Yoga gains popularity with adults, children. MedPage Today. Retrieved from http://www. medpagetoday.com/PrimaryCare/AlternativeMedicine/49966

Redaktör: Melis Fettahoğlu-Hallier

Editör: Cemre Yıldırım

Görev Alan Yayın Kurulu: Ahmet Tarık Mengeş, Arman Tekin, Martı Esin Şemin

Bu makale “The Principles and Practice of Yoga in Health Care” editörlüğü Khalsa, Telles, McCall, Cohen, basımı Handspring Publishing Limited 2016 available in English from www.handspringpublishing.com tarafından alınan izinle yayımlanmıştır.

Taken with permission from The Principles and Practice of  Yoga in Health Care Edited by Khalsa, Telles, McCall, Cohen, published by Handspring Publishing Limited 2016 available in English from www.handspringpublishing.com

Yoga Tarihi Yoga Tarihi Yoga Tarihi Yoga Tarihi Yoga Tarihi Yoga Tarihi Yoga Tarihi Yoga Tarihi Yoga Tarihi Yoga Tarihi Yoga Tarihi Yoga Tarihi Yoga Tarihi Yoga Tarihi