Pausanias

Pausanias

Yazar: Donald L. Wasson

Çevirmen: Haşim Durak

Pausanias

Giriş

Pausanias, 2. yüzyılda yaşamış, Yunanistan’ı büyük ölçüde gezmiş ve bu seyahatlerini Periegesis Hellados ya da Yunanistan’ın Tasviri adlı eserlerinde toplamış olan, Yunan yazar, tarihçi ve coğrafyacıdır. Antik Yunanistan hakkındaki derinlemesine tasvirlerinden dolayı tarihçiler ve arkeologlar tarafından çok değerli bulunan gözlemleri on ciltten oluşmaktadır. Bir coğrafyacıdan çok daha fazlasıdır; seyahatnameleri sadece dönemin anıtları, mimarisi ve sanat eserlerini tasvir etmek dışında ayrıca tarih, insanların günlük yaşamı, törenleri, adetleri, efsaneleri ve kültürlerini de anlatmaktadır. Pausanias’ın eseri klasik arkeolojinin gelişmesinde diğer eserlerden çok daha fazla etkili olmuştur.

Hayatı

Her ne kadar hayatının ilk zamanları çok az bilinmesine rağmen ve doğum yılının saptanması zor olsa da (tahminler MS. 110, 115 ve 125 arasında) Küçük Asya’nın batısında yer alan Lydia eyaletindeki bir kent olan Magnesia ad Sipylum’da (Günümüzde Manisa ç.n) doğmuştur. Yoğun bir şekilde seyahat edebilmesi sebebiyle, çoğunluk onun iyi eğitimli ve ayrıcalıklı bir sınıftan geldiğini düşünmektedir. Yunanistan’ın Tasviri’ne başladığı zamanla ilgili bazı fikir ayrılıkları vardır. Bir kısım MS. 143’ün başlarında başladığını düşünürken (ki bu onu 20 yaşından daha küçük yapar), diğer bir kısım MS. 155’in daha makul olduğuna inanmaktadır. MS. 176’dan sonrasından bahseden bir olay olmadığından, Pausanias’ın yazmayı MS. 180 önce bıraktığı sanılmaktadır ve ölümü de genellikle MS. 180’e tarihlenir.

Her ne kadar seyahatlerine ne zaman başladığı konusunda fikir ayrılıkları olsa da gençliğinin Yunan hayranı olan, özellikle de Arkaik ve Klasik dönemdeki antik Yunan anıtlarına hayranlık duyan Roma İmparatoru Hadrian (MS. 117 – 138) döneminde geçirdiği konusunda hiçbir şüphe yoktur.

İmparatorun Yunan kültürünü yeniden canlandırma tutkusu genç Pausanias’ın (ve onunla beraber diğerlerinin) üstüne derin bir etkisi olmuştur. Kendi zamanının olaylarına odaklanmak yerine, Pausanias bağımsız Yunan kent devletlerinin parlak dönemlerindeki hikâyeler ve anıtlara çekilmiştir.

Yunanistan’ın Tasviri

Coğrafi olarak yaklaştığı Yunanistan’ın Tasviri’ni yazmadan önce Pausanias, Akdeniz’i dolaşmış, Küçük Asya, Suriye, Filistin, Mısır ve hatta İtalya’nın insanları ve adetlerini incelemiştir. Tuhaf bir şekilde bu seyahatname Yunanistan’ın tamamını kapsamayıp merkez ve güney kısmının büyükçe bir bölümüne odaklanmıştır – öncelikle Peloponesse, Aetolia ve Adalar’ı çıkarmıştır. On ciltteki bölümler Attica kent devletleri (Atina dâhil), Korinth, Argolid, Laconia, Messenia, Elis, Archea, Arcadia (Olympia dâhil), Boeotia, Phocis’i (Delphi dâhil) içermektedir. Pausanias çoğunlukla bölgeye ait özgün olan her şeyle ilgilenmiştir – anıtlar, adetler, kültür- ve dinsel kısma karşı büyük ilgisinden dolayı – tapınaklar ve ibadethaneler gibi – bazı okuyucular için bu Tasvir seyahatnameden daha çok ‘hac yolculuğu’ gibi görünebilir. Kültüre saygısıyla yaptığı tipik gözlemleriyle Atina’da yer alan Apollo heykeli ile ilgili yorumları:

“Buradaki Apollo tapınağı Delphinius olarak adlandırılmıştır. Hikâyeye göre çatısı hariç tapınak tamamladığı zaman henüz herkese yabancı olan Theseus kente gelmiştir. Delphinian tapınağına geldiğinde düzgünce örülmüş saçıyla birlikte ayaklarına kadar uzanan bir tunik giyiyordu. Çatıyı yapmakta olanlar dalga geçerek evlenilecek çağdaki bu bakirenin kendi başına burada dolaşmasını sorgulamışlardır. (1.19.1)”

Pausanias, Roma yönetimi altında yaşamakta olan eğitimli konuşmacılara Yunanistan’la ilgili neyin önemli olduğunu göstermiş ve ayrıca okuyucularına tavsiye vermekte de hızlı davranmıştır. Örneğin Corycian Mağarasından bahsederken, “Corycian Mağarası’nın yüksekliği aktif bir yürüyüşçü için katır ya da atlardan çok daha rahattır.”(10.32.2), diyerek uyarmıştır. Arkeologlar için Pausanias’ı bu kadar değerli kılan da işte bu detaylara olan özenidir. Bu başkalarının atladığı konuları açıkladığı zamanlarda da görülebilir. Atina ve insanları hakkında yorumlarda bulunduğu bu pasajda olduğu gibi:

“Atinalıların Pazar alanındaki, kaderin cilvelerindeki ve ölümlülerin hayatları içindeki tanrısallıkların içerisinde en yararlısı olan nesneler genel olarak Merhamet sunağı olarak bilinmez, fakat tüm Yunanlar arasında sadece Atinalılar tarafından onurlandırılır.  Ve onlar sadece insanlıklarıyla değil, ayrıca dine adanmışlıklarıyla da göze çarparlar.” (1.17.1)

Güvenilirlik

Bahsetmek istediği yerlere yaptığı yoğun geziler ve seçili konulardaki yoğun çalışmaları göz önüne alındığında, Pausanias kendi zamanındaki mevcut durum hakkındaki önemli bir görgü tanığı olarak görülür. Anıtlar ve kentlerle ilgili verdiği bilgiler kolaylıkla doğrulanabilir ve ziyaretçiler için oldukça erişilebilirdir. Pausanias eski mitlerin ve adetlerin bölgelerine yaptığı gezilerinde çoğunlukla kendi araştırmalarına güvenmiş, bu yüzden kesinliği kaynağına bağlıdır ama tüm yorumları zamana dayandırılmıştır. Genel olarak, arkeolojik kaynak olarak paha biçilemez statüsü göz önüne alındığında, Pausanias’ın oldukça güvenilir olduğu görülmektedir. Ancak şu da unutulmamalıdır ki, Pausanias Tasviri’nde nelerin dâhil olduğu konusunda katı bir seçim yapmış, sadece kentler ve anıtları dahil edip en fazla dikkate değer olduklarını düşünmüştür. Çoğunlukla kendi zamanından daha çok Yunanistan’ın en parlak dönemine doğru yönelmiştir.

Dahası Pausanias da diğer herkes gibi yetiştirilme tarzı, içinde büyüdüğü politik ve kültürel bağlam içinde şekillenmiş: Yunanistan Roma yönetimi altındayken, kendisi de bir Yunandır. Pausanias’ın doğumundan çok önce Roma, Makedonya Savaşlarıyla Yunanistan’ı fetih etmiştir. Ve Romalılar Yunanistan’a ait şeyleri sevmiş, hatta çocukları için Yunan eğitimciler kullanmış ve Atina’da felsefe ve konuşma sanatını çalışmış, çoğu Yunan varlıklarından dolayı içerlemişlerdir. Tarihçi Mary Beard SPQR adlı kitabında, Yunan yazar ve konuşmacı Publius Aelius Aristides’in İmparator Antonius Pius’un önünde yaptığı bir konuşması sırasında Roma yönetimini, Roma’nın daha önceki imparatorlukları tüm dünyaya barış ve refah getirdiğini söyleyerek övdüğünü belirtmektedir. Beard’a göre, Pausanias Roma’ya değişik bir değerlendirme yapmıştır; Romalılar ya da Romalıların parasıyla inşa edilen yapıları görmezden gelerek bahsetmemiş. Ancak zamanı tersine çevirmiş ve Roma’dan bağımsız bir Yunanistan hayalini tekrar yaratmıştır. Yani yaptığı çalışmalar ne kadar yoğun olursa olsun, yazılarında açık bir anti-Romalı duruşu vardır ve kaynak olarak kullanıldığı zamanlarda bu göz önünde bulundurulmalıdır.

Pausanias’ın anti-Romalı kuralındaki istisna, Roma İmparatoru Hadrian’ın (Yunanistan’ı seven) katkılarını kabullendiğinde olmuştur:

“Olympia Zeus Tapınağı’nın girişinin önünde – Roma İmparatoru Hadrian görülmeye değer olan, boyutuyla Rodos ve Roma’daki devasa heykelleri geçen bu heykeli tapınağa adamıştır…” (1.18.6).

Daha sonrasında, Hadrian’ın Atinalılar için yaptırdığı yapılardan bahsetmiştir – Hera ve Zeus için bir tapınak ve ayrıca “Frig mermerinden yüz sütun” (1.18.9).

Miras

Yazılarının dışında hayatının çok küçük bir kısmının bilinmesine rağmen, Pausanias’ın eseri klasik arkeolojinin gelişiminde diğer tüm eserlerden çok daha etkili olmuştur. Detaylı açıklamaları okuyucularına, antik anıtları uzun zaman önce yok olmuş ya da çeşitli kent harabelerine düşmüş Yunanistan’a dair bir içgörü sağlamıştır. Böylece Pausanias, Antik Yunan dünyasının karmaşıklığını resimlendirmeye yardım etmiştir.

Kaynakça

Encyclopedia Britannica – Pausanias

Hutton, William – Pausanias

Pausanias the Periegete

Hutton, W., “Pausanias.” In Encyclopedia of Ancient History (ed. Bagnall, R. S. e.a.). (Wiley-Blackwell, 2012)

Beard, Mary, SPQR: A History of Ancient Rome (Liveright, 2015).

Boys-Stones, G., Graziosi, B. & Vasunia, P. (eds.), The Oxford Handbook of Hellenic Studies (Oxford University Press, 2009).

Erskine, A. (ed.), A Companion to the Hellenistic World (Wiley-Blackwell, 2005).

Hornblower, S., A. Spawforth & E. Eidinow (eds.), The Oxford Classical Dictionary (Oxford University Press, 2012).

Pausanias, Description of Greece (Harvard University Press, 1918)

Redaksiyon: Arman Tekin

Editör: Serkan Alpkaya

Yazıdaki görseller worldhistory.org’un izniyle kullanılmıştır.

Yazının orijinali için:

Original article by Donald L. Wasson / Ancient History Encyclopedia 

http://www.ancient.eu/Pausanias_(Geographer)/