Rāmen Sevenler İçin: Tampopo (1985)
Yazar: Büşra Erturan
Yemek, farklı coğrafyalarda farklı tatlarla var olurken, sinemada da her zaman kendine yer bulmuştur. Yemek konulu filmlerin yönetmenleri genellikle kendi yemek kültürlerinin peşine düşmüşlerdir. Juzo İtami de Tampopo filminde Japon yemek kültürünü komedi sosuyla, odağına rāmen’i[1] alarak anlatmayı seçmiştir. Hatta birçok yerde Tampopo, rāmen western’i olarak tanımlanmaktadır. Ana hikayede, işleri oldukça kötü giden rāmen restoranı sahibi Tampopo’nun, kamyon şoförü olan Goro ve Gan’la tanıştıktan sonra, mükemmel rāmen tarifi için kolları sıvayıp restoranını kurtarmaya çalışması anlatılmaktadır. Western yakıştırması da başta Goro olmak üzere, Tampopo’ya bu sürecinde ona yardım eden, yemek çetesi diyebileceğimiz beş kişiye yönelik olarak yapılmıştır.
Ana hikayede rāmen, gerçek anlamıyla ve de sezgisel olarak yemek çubuklarıyla[2] didik didik edilmiş, bütün incelikleriyle keşfedilmiş; bu sayede izleyicinin ağzı sulandırılmıştır. Düşünmeden bakıldığında basit görünen bu noodle çorbası, filmdeki yemek delisi karakterlerin gözlemleri ve yöntemleriyle başka bir şeye dönüşmüş, aslında hiçbir yemeğin basit olamayacağının kanıtı olmuştur. Tampopo, yemek çetesinin yardımıyla rāmen’in nasıl yapılması gerektiğine dair keşfe çıkarak kendini geliştirmeye çalışır. Bu sırada da film boyunca rāmenle birlikte pek çok yemek iştahla karakterler tarafından şapur şupur yenilmektedir. Cızırdayan biftekler, fokurdayan çorbalar, süzgeçte sallanan noodle’lar hiç eksik olmaz. Tabaklar dolusu rāmen, sırf Tampopo’nun şefliğini geliştirebilmesi için bolca tüketilir.
Filmdeki bütün hikayelerin temelinde, yemeği hayatlarının merkezine alan hatta bazen bunu saplantı haline getiren insanların yaşantısı anlatılmaktadır. Kamera, rāmen restoranını işler hale getirebilmek için Goro önderliğinde spor yapan Tampopo’dan, yemekle alakalı başka küçük hikayelere kaymaktadır. Filmin yan hikayelerinin, ana hikayeyle ve karakterlerle olan mükemmel birlikteliği Richard Vine[3] tarafından klasik bir rāmen’e benzetilmiştir. Film gerçekten de kusursuz bir rāmen tabağı gibidir. Farklı tatlar ile hikayeler birleşmiş ve birbirinden ayrılamayan yeni bir tat oluşturmuştur. Aslında filme yapılan bu benzetme, filmin kendi içinde de yer almaktadır. Başlangıçta Gan’ın okuduğu kitapla içine girdiğimiz bir yan hikayede, rāmen ustası yaşlı bir adamın rāmen’i yeme şekli gösterilmektedir. Usta, tabaktaki domuz etini hafifçe dürtmenin ve yemeğe başlamadan rāmen’i düşünmenin önemini anlatmaktadır. İzleyici de filmi bu şekilde düşünmeli, ona göre kavramalıdır.
Yan hikayelerdeki çeşitli absürtlüklerin altı oyulduğunda yemek histerisinin -mükemmel rāmen’i yapmak dışındaki- diğer yönleri ortaya çıkmaktadır. Gangster tipli yan karakter, daha filmin en başında kamerayla konuşarak filmin gerçeklik algısını alt üst eder. Sevgilisiyle birlikte yemeği erotizmle bağdaştırarak yemek kavramını uç noktalara getirir. Bazı yan hikayelerde, yemeğin üst sınıfın bir ayrıcalığı olduğu kanısı yıkılmak istenir. Utangaç, patronlarının yanında ezilen bir karakter; Fransız şaraplarını en ince ayrıntısına kadar bilmekte, evsizlerden oluşan bir grup, yemek konusunda şeflere taş çıkaracak kadar bilgi sahibi olabilmektedir.
Tüm bunların birleşimi olarak Tampopo filmi, yemek kültürüne kimsenin yaklaşamadığı -belki de cesaret edemediği- bir biçimde yaklaşmıştır. Sıradan bir başarı hikayesinden çok ötededir. Filmin konusu zaten başarı değil, mükemmel yemeği yapmanın ve yemek yemenin tatmin ediciliğidir. Yemek kavramının akla gelmeyen yönlerinin, yemeğe olan saplantının keşfedilmesidir. Tampopo’yu izledikten sonra bir tabak rāmen için dağları aşabilir, “Rāmen öyle değil, böyle yenir!” diye münakaşa edebilirsiniz.
Kaynaklar:
https://www.theguardian.com/film/filmblog/2011/nov/30/my-favourite-film-tampopo
http://www.indiewire.com/2016/10/tampopo-review-criterion-collection-ken-watanabe-ramen-1201738727/
Dipnotlar:
[1] Rāmen: Çin kökenli olan ve çorba içinde sunulan eriştenin Japon Mutfağı’ndaki adıdır. (Wikipedia)
[2] Japonya’da yemek çubuklarına hashi denilmektedir. Daha çok bilinen adı ise chopstick’tir.
[3] Richard Vine’ın bahsedilen yazısı: https://www.theguardian.com/film/filmblog/2011/nov/30/my-favourite-film-tampopo
Turkish
English
French
German
Spanish