Çin’in Yeşim Kefenlerinin Ölümsüz Zırhı

Yeşim

Çevirmen: Buket Çakmak

Gorgon Gündem yazılarımız için tıklayınız.

Çin’in Yeşim Kefenlerinin Ölümsüz Zırhı

Çin’in elit kesimi ve yöneticilerinin cenaze törenlerinde kullanılan el yapımı yeşim kefenler Çin’in Han Hanedanlığından günümüze ulaşmıştır.

Çinlilerin yeşim taşına olan büyük merakı, politik güç ve dini otoritenin sembolü olarak ritüel ve dekoratif aletler ve silahlar ürettikleri Neolitik Çağ’a MÖ 6000’lere kadar gidiyor.

Yeşimin bilinen ilk işlendiği yerlerinden birisi olan Yangtze Nehri Deltası, Liangzhu Kültürü’nün (MÖ 3300-2300) kıyısında bulunan, Ningshao bölgesinde günümüzde kurumuş yataklardan araç-gereçler ve seremoniler için nefrit yeşim çıkartılan bir bölgeydi..

Yeşim’in aynı zamanda  Hongshan Kültürü (MÖ 4700-2200) tarafından Moğolistan’ın iç kesimindeki Liaoning şehrinde de domuz ejderhalar (zhūlóng) ve cenin ejderhaların tasvir edildiği yeşim nesneler üretimine bağlı olarak büyük oranda tedarik ediliyordu.

MÖ 202’de Çin’in ikinci imparator hanedanlığı Han Hanedanlığı’nın yükselişiyle beraber kemer kancası gibi nesnelerdeki hafif kabartmalar elit kesimin üniforması haline geldi. Yeşim nesneler popülerliğini arttırarak hayvan ve bazı diğer dekoratif motiflerle donatılmaya başlandı.

Sertliği, dayanıklılığı ve hafif yarı saydam renklerine bağlı olarak yeşim taşı, ruh, koruma kabiliyeti ve taşın “özü”ndeki ölümsüzlük (yu zhi, shi zhi jing ye) gibi Çin inançlarıyla ilişkilendirilmiştir.

Yeşimin dayanıklılığını, Çinli tarihçi Sima Qian’ın (MÖ 145-86) Han Hükümdar’ı Wu (MÖ157-87) hakkında yazdıklarından anlamak mümkün. Sima Qian’ın yazdığına göre hükümdarın, iç kısmına “İnsanlara Hükmedenin Ömrü Uzun Olsun” sözleri işlenmiş yeşim bir kupası vardı ve tatlı şerbetle yeşim tozunun karışımı bir iksirle kendisini şımartırdı.

Han’lar her insanın iki parçalı ruhu olduğuna inanırlardı.  Bunlar; ölümlülerin(xian) öteki dünya cennetleri yolculuğundaki ruh-canı (hun 魂) ve dünyada mezar veya kabrinde kalan ve ruh-can ile sadece bir ayin aracılığıyla birleşebilen beden-canı’dır. (po 魄). Han’ın ilk hükümdarları, ölüm sırasında yeşimin bedensel canı ve ruhları koruyacağına inanmış ve ölen kişinin çevresine küçük ve büyük yeşim taşından bi diskleri konulmuş çok sayıda mezar bulunmuştur.

Bu da ölen kişiyi, iplikle bir araya dikilmiş, kesilmiş ve cilalanmış yeşim parçasıyla tamamen kaplayarak, giysinin vücudun ölümsüz kalmasını sağladığı inancıyla, gösterişli yeşim kefenlerle gömülme adetine dönüşmüştür. Ölenin gücü ve servetinin vurgusu olan tek bir yeşim levhası için yüzlerce zanaatkârın 10 yıldan fazla bir süre çalışması gerektiğine inanılmaktadır.

Hòu Hànshū’ya (Geç Dönem Han Kitabı) göre statüye bağlı olarak kullanılan iplik de değişiyordu. Bir hükümdarın yeşim kefeni altınla dikilirken, mal sahibi asiller ve yüksek rütbeli soylularınki gümüştendi. Öte yandan mal sahiplerinin evlatları bakır ve düşük rütbeli aristokratların kefenlerinde ipek kullanılıyordu.

Mezar soyguncularının, mezarlardaki altın ve gümüş iplikleri çalmak için mezarları yakacağı korkusu nedeniyle bu geleneğin Üç İmparatorluk Dönemi’nde (MS 220-280) Wei eyaletinin ilk hükümdarının saltanatı sırasında ortadan kaldırıldığına inanılmaktadır.

Tarihsel bağlamda yeşim kefenlerle gömülmek Mancheng, Hebei’de 1986 yılında Prens Liu Sheng ve karısı Prenses Dou Wan’ın bütün yeşim kefenlerinin keşfine kadar yalnızca bir efsaneden ibaretti. Günümüze kadar ise Çin’de toplamda 20 tane yeşim kefen bulunmuştur.

Bölüm editörü: Burak Erdem

Kaynak