Svastika
Yazar: John Black
Çevirmen: Melis Fettahoğlu-Hallier
Svastika Sembolü’nün 12 Bin Yıllık Tarihi
Svastika, dünyada en fazla nefret edilen adamlardan biri tarafından kullanılan, milyonlarca insanın katledildiği yıkıcı bir dünya savaşını temsil eden bir sembol olarak hafızalara kazındı. Fakat Adolf Hitler, bu sembolü kullanan ilk kişi değildi. Esasen, Hitler’den binlerce yıl öncesinde, birçok kültürde ve kıta üzerinde çok güçlü bir sembol olarak kullanılmıştı.
Örnek vermek gerekirse, Hindistan’da ve diğer Asya ülkelerinde Hindular ve Budistler için bu sembol, binlerce yıllık bir öneme sahip olmakla beraber, günümüzde bu sembole tapınaklarda, otobüslerde, taksilerde ve hatta birçok kitabın kapağında halen bolca rastlanabilmektedir. Öte yandan antik Yunan’da da kullanılmış olan sembole, yaklaşık 4000 yıl önce var olmuş Troia Antik Kenti’nin kalıntılarında rastlanabilir. Antik Keltlerin ve Kelt rahiplerinin de bu sembolü kullandıkları, keşfedilen birçok arkeolojik eserde ortaya çıktı. Svastika sembolünü kullanan toplumlar bunlarla sınırlı değil; İskandinav kabileleri tarafından önem atfedilen bu sembol, Orta Çağ’da, sonradan tamamen dini Katolik mezhebine geçmiş olan Alman ordusuna ait Töton şövalyelerinin de içinde bulunduğu ilk Hristiyanlar tarafından da belirtici bir sembol olarak benimsendi. Peki ama svastika neden bu derece önemli ve Adolf Hitler neden lideri olduğu Nazi Partisi (Nasyonal Sosyalist Alman İşçi Partisi) için bu sembolü kullanmayı tercih etti?
“Svastika” Sanskrit Dilinde bir kelime olup, en basit tabiriyle “iyi olma”, “iyi varlık”, ve “iyi şans” anlamlarına gelmektedir. Ancak farklı kültürlerde farklı isimlere sahiptir – mesela Çin’de “Wan” ; Japonya’da “Manji” ; İngiltere’de “Fylfot” ; Almanya’da “Hakenkreuz” ; Yunanistan’da ise “Tetraskelion” veya “Tetragammadion” isimleriyle bilinir.
Sanskrit Dili bilgini Prabhat Ranjan Sarkar, 1979 yılında, svastika sözcüğünün derin anlamının “kalıcı zafer” olduğunu söylemiş ve her sembol için geçerli olduğu gibi, bu sembolün de, çıkarılan manaya bağlı olarak, hem pozitif hem de negatif anlamları olabileceğini belirtmişti. Hinduizm’de sağ tarafa dönük svastika, Tanrı Vişnu ve güneşi temsil ederken, sola dönük svastika ise Kali’yi ve büyüyü temsil etmektedir. Sembollerin çift anlamlı olması eski geleneklerde oldukça yaygındır; örnek vermek gerekirse, Pentagram sembolü (beş noktalı yıldız) baş aşağı durduğunda olumsuz, yukarı doğru çevrildiğinde ise olumlu bir anlama sahiptir.
Tarihteki en eski svastika sembolü, Ukrayna Mezine’de, 12 bin yıl öncesinden kalma bir fildişi heykelciğine oyulmuş olarak bulundu. Ayrıca bu sembolü kullanmış olduğu bilinen en eski kültürlerden biri Avrupa’nın güneyindeki, şimdiki Sırbistan, Hırvatistan ve Bosna-Hersek’in bulunduğu bölgede, 8 bin yıl öncesine dayanan ve “Vinca” olarak bilinen Neolitik Çağ kültürüdür.
Budizm’de svastika, iyi talih, bolluk, bereket ve sonsuzluğu temsil eder. Doğrudan Buda ile ilişkilendirilen bu sembol, Buda heykellerinin kalbinde ve ayak tabanlarında oyulu olarak bulunabilir. Ayrıca sembolün Buda’nın zihnini içerdiğine dair inanışlar da mevcuttur.
Roma’daki Hristiyan mezarlıklarında bu sembol ’Hayatın hayatı’ anlamına gelen “ZOTIKO ZOTIKO” kelimelerinin yanına kazınmıştır. Bunlara ek olarak dünyadaki birçok kilisede- Etiyopya’nın gizemli Lalibela Rock kiliseleri gibi – svastika sembolüne pencere boşluklarında rastlanabilmektedir.
İskandinav mitolojisinde Odin, uzayda girdap gibi dönerek var olan dünyaların hepsine tepeden bakan bir çark ya da svastika şeklinde tasvir edilmektedir. Kuzey Amerika’da bu sembol Navajo Kızılderilileri tarafından kullanılmıştır.[1] Antik Yunan’da Pythagoras Svastika’yı “Tetraktys” adıyla, cenneti ve dünyayı birbirine bağlayan bir sembol olarak; Tetraktys’in sağ eli cenneti, sol eli ise dünyayı işaret eder şekilde kullanmıştır.
Diğer yandan, Fenikeliler tarafından güneşin simgesi işlevine sahip olarak kullanılan Svastika, Fenikeli rahibeler için kutsal bir semboldü.
Hepimizin zihninde oluşan kaçınılmaz soruyu soralım: Nasıl ve neden, birbirinden farklı çok sayıda kültür uzun yıllardan beri tek bir sembolü, hem de aşikâr biçimde aynı anlamda kullanmış olabilir?
Pek tabii, binlerce yıl boyunca hayatı ve sonsuzluğu betimleyen kutsal bir sembolün günümüzde nefretin akıllarda canlanan ilk simgelerinden biri haline gelmesi, Svastika’nın ironik, bir o kadar da talihsiz serüvenini gözler önüne sermektedir.
Dipnotlar:
[1] Navajo Kızılderilileri tarafindan kum boyamalarında, genellikle iyileştirme ayinlerinde veya diğer törenler esnasında kullanıldığını söylenir. (ç.n.)
Yazının orijinali :
https://www.ancient-origins.net/myths-legends/symbol-swastika-and-its-12000-year-old-history-001312