Medusa

Medusa

Yazar: İrem Nur İmer

Medusa

Yunan mitolojisinin ilgi çekici hikâyelerinin bir kısmını, korkunç sayılabilecek doğaüstü yaratıklar oluşturur. Gorgonlar, Kykloplar, devler, sirenler gibi birçok canavar türünün içinde, ölümlü bir Gorgon olan Medusa’nın ismine sıklıkla rastlanır. Bazı mitoslarda Medusa’nın güzel bir kadınken korkutucu ve ölüm saçan bir canavara dönüşümünden bahsedilir.

Euryale, Sthenno ve Medusa üç Gorgon kız kardeştir. Bu korkunç dişi yaratıklar, kendilerine bakanı taşa çevirirler. İçlerinde yalnızca Medusa ölümlüdür (Sears, 2014:32). Genellikle yılan saçlı, yaban domuzu dişli, tunç elli, altın kanatlı tasvir edilirler (Erhat, 1972:112). Ayrıca Asklepios’un ölüleri diriltebilme efsanelerinde Gorgon kanı kullanıldığı anlatılır (Erhat, 1972:57). Gorgonlardan bahsedilen en eski kaynaklardan biri olan Theogonia’da Hesiodos bu canavarları şöyle anlatır:

“Gorgo’ları da doğuran Keto’dur.

Ünü büyük Okeanos’un ötesinde,

Geceyle gündüzün sınırında otururlar

İnce sesli Batı Kızları’nın yurdunda;

Sthenno, Euryale ve bahtsız Medusa;

Medusa ölümlüydü, oysa iki kız kardeşi

Ne ölüm bileceklerdi, ne ihtiyarlık.

Buna karşılık yalnız Medusa girdi

Masmavi yeleli tanrının koynuna

Bahar çiçekleriyle dolu taze çimenlerde” (Hesiodos, 1977: 113-114).

Medusa’nın ölümlü bir Gorgon olarak bahsedildiği mitlerin yanı sıra bir canavara dönüşmeden önce kıskandıran bir güzelliğe sahip olduğundan söz eden mitler de mevcuttur. Medusa, bakire tanrıça Athena’ya bekaret yemini etmiş bir genç kızdır. Athena’ya ait tapınağı ziyaret ettiği bir gün denizlerin tanrısı Poseidon, Medusa’yı görür görmez güzelliğine vurulur. Bakire olan Medusa, Poseidon’u reddedince ona zorla sahip olur. Athena, kendisine yapılan bu saygısızlığı cezalandırmak için Medusa’yı lanetler ve onu bir canavara çevirir (Başkan, 2011: 89). Ancak Athena’nın öfkesi bununla dinmez, daha sonraları Medusa’yı öldürmesi için Perseus’a yardım eder (Sears, 2014: 176).

Seriphos Adası’nın kralı Polydektes, Perseus’un annesi Danae’ye sahip olmak ister. Perseus annesini korur fakat Kral Polydektes vazgeçmez. Perseus’u bertaraf etmek için bir plan yapar. Başka bir kadınla evlenecekmiş gibi davranıp hediyeleri kabul eder. Perseus’un ona verebileceği bir hediye yoktur ama Polydektes ne isterse getirebileceğini söyler. Bunun üzerine Polydektes, Perseus’tan Medusa’yı öldürüp başını kendisine getirmesini ister. Perseus’un bu görevden dönemeyeceğini düşünür (Sears, 2014: 195). Perseus görevi kabul ederek Medusa’nın peşine düşer.

Başka bir söylenceye göre Athena, aşk yaşadığı Poseidon’un Medusa’ya olan tutkusuna tahammül edemez. Onu yılan saçlı, bakışlarıyla taşa çeviren bir canavara dönüştürmüş olması kıskançlığını hafifletmez ve Medusa’nın ölmesini ister. Perseus’la bir anlaşma yaparak, onu Gorgonları sürgüne gönderdiği Hyperborea’ya göndererek kafasını kesmesini emreder (Özerol ve Okray 2020: 50). Tanrılar Medusa’yı öldürmesi için Perseus’a birçok silah verirler. Hades’in görünmezlik miğferi, Hermes’in altın kanatlı sandaletleri, Athena’nın kalkanı ve kılıcıyla onu donatırlar (Erhat, 1972: 237). Hermes, Perseus’un Gorgonların yaşadığı yere ulaşmasına yardım eder. Bu ülkeye ulaşabilmek için bir başka korkunç üç kız kardeş olan Graiaları geçmeleri gerekir. Bu üç canavarın kullandığı tek bir göz vardır ve geçiş yolunu korumak için bu gözü nöbetleşe kullanırlar. Gözü birbirlerine verdikleri bir sırada Hermes onları oyalar ve Perseus’a geçmesi için zaman kazandırır. Graiları geçen Perseus, Gorgonların mağarasında onları uyurken bulur. Medusa’ya yaklaşıp kendisini taş etmemesi için bakışlarını indirir ve Athena’nın kendisine verdiği kalkanı kullanır. Kılıcıyla ve Athena’nın yardımıyla kolayca Medusa’nın başını keser. Medusa’nın kanları arasından kanatlı at Pegasus doğar (Can 1994: 208-209). Perseus, Medusa’nın kestiği başını Athena’ya getirir. Athena da bu korkunç başı kalkanına takarak düşmanlarına karşı büyük bir güç elde etmiş olur (Erhat, 1972: 287).

Medusa’nın tasvirleri, geçmişten günümüze birçok şekilde tasvir edilmiştir. Bunların büyük çoğunluğunu farklı formlarda ve üslupta seramik kaplar, kabartmalar oluşturur. Türkiye’deki en bilinen örneği ise İstanbul Yerebatan Sarnıcı’ndaki Medusa başı heykelleridir. Heykeller, sarnıçta ters ve yan şekilde yerleştirilmiş bir sütun kaidesi görevi görürler. Bu konumlandırmanın sebebi, Medusa’nın baktığı insanı taşa çevirmesi lanetinden korunacağı inancıdır (Kef, 2018: 35). Bir başka Medusa tasviri Pergamon Akropolü’nde bir yapının zemininde ortaya çıkarılmıştır. Roma Dönemi’ne ait bu mozaiği, günümüzde Bergama Müzesi’nde görmek mümkündür. Didim’de bulunan Antik Yunan’ın en büyük üçüncü tapınağı Apollon Tapınağı’nın bahçesinde yer alan Medusa kabartmasının, tapınağı kötülüklerden koruma amaçlı yerleştirildiği düşünülmektedir. İtalyan Rönesansı’nı besleyen en önemli öğe diyebileceğimiz Yunan mitolojisinin bu canavarı, bu alanda da kendine sıklıkla yer bulmuştur. Floransa’da bulunan Perseus ve Medusa başı heykeli, Dük Cosimo de Medici’nin isteği üzerine İtalyan sanatçı Benvenuto Cellini tarafından yapılmıştır.

Kaynakça

Başkan, F., B., (2011), Canavardan, Kızkardeşe: Medusa Mitinin 20. YY Kadın Şairleri Tarafından Tekrar Yazımı, Ankara Üniversitesi DTCF Batı Dilleri Edebiyatı Bölümü II. Uluslararası Edebiyat ve Bilim-I Sempozyumu, Ankara, 88-96.

Can, Ş., (1994), Klasik Yunan Mitolojisi, İnkılap Kitabevi, İstanbul.

Erhat, A., (1972), Mitoloji Sözlüğü, Remzi Kitabevi, İstanbul.

Hesiodos, (1977), Hesiodos Eseri ve Kaynakları, (çev. Azra Erhat, Sabahattin Eyüboğlu), Türk Tarih Kurumu Yayınları.

Kef, E., (2018), “Cinsiyet Algısının Mitsel Kökeni”, Kaygı Dergisi, 31, s. 21-41.

Sears, K., (2014), Mitoloji 101, (çev. Ekin Duru), Say Yayınları, İstanbul.

Editör: Cemre Yıldırım

Görev Alan Yayın Kurulu: Arman Tekin, Esra Koca, Martı Esin Şemin, Utku Baran Ertan

Gorgon Ansiklopedi bölümümüzdeki diğer yazılarımız için tıklayınız.